Grijs geluk

Liefde kent geen leeftijd. Ik herinner me de weduwnaar die in het verpleeghuis knetter-, maar dan ook knetterverliefd werd op een nieuwe bewoonster. En het leuke was: zij werd het ook op hem. Hun ogen, hun handen en vooral hun zielen vonden elkaar. Ze trouwden en leefden nog kort maar gelukkig.

Ik vind het droevig hoe er vaak over verpleeghuizen en over ouder worden gesproken wordt. We zien de ouderdom vooral als de verplichting om eeuwig jong te blijven. Je moet en zult proberen dat jonge lijf te houden en je kleed je er ook naar, tot de wanhoop toeslaat en je merkt: het gaat niet meer. En dan? Dan is de ouderdom ineens een verschrikking, we zien op tegen de aftakeling, we schamen ons kapot. Je wilt er eigenlijk niet meer zijn. Je bent toch alleen nog maar tot last. ‘Als ik maar niet in een verpleeghuis kom…’

Mijn oma had de beste tijd in een verpleeghuis. Ze was al decennia lang weduwe en daardoor vereenzaamd geraakt. In het verpleeghuis kreeg ze weer aanspraak, contact, meeleven. Ze leefde op. Ja, ik weet wel, ze was geestelijk nog goed. Dat geldt niet voor iedereen. Maar ook dementie maken we met de manier waarop we erover praten erger en enger dan het is. Wij mensen kunnen elkaar blijven liefhebben, steunen en helpen tot het eind. Dan is het laatste stukje een stuk minder naar.

Aftakeling hoort bij het leven. Ziekte en pijn ook. Maar kunnen we er nog mee omgaan? Die vraag kwam bij me op toen ik het boek ‘Leven met euthanasie’ las (onder redactie van Theo Boer e.a.). In het boek staan ervaringsverhalen van mensen die nauw betrokken waren bij de euthanasie van een naaste. Soms ontroerend, soms onthutsend. Soms klinkt achteraf ook de twijfel door. 

Iemand schrijft terugkijkend: “Als ik één ding heb geleerd, dan dit: dat een mensenleven veel kostbaarder is dan men gewoon zou denken en dat het niet lichtzinnig weggegooid mag worden. En misschien is het laatste wel gedaan in jouw geval.” Ik vond het zó pijnlijk en beklemmend om dat te lezen.

Kunnen we ook anders met ouderdom en aftakeling leren omgaan? Dat we het niet alleen als een periode van verlies zien, maar ook als periode van groei? Oh ja, denk je, en hoe zit het dan als ouderdom gepaard gaat met afhankelijkheid? Dat je niet meer voor jezelf kunt zorgen? Is dat geen schande? Nee, waarom zou het? Je zo verharden dat je niet voor jezelf kunt láten zorgen, dat is erg. 

Maar als je je open stelt, als je voor je láát zorgen, als je vertrouwt dat er altijd weer anderen zijn die voor je wíllen zorgen, dan is ook dat een ervaring die je leven alleen maar verrijkt. Wie niet afhankelijk van anderen kan zijn, kan zich ook niet echt laten liefhebben. En toelaten dat een ander je liefheeft, is het mooiste dat er is.

Stel dat die man, over wie ik het aan het begin van deze column had, euthanasie had ondergaan. Hij had de liefde van zijn leven gemist - en zij de hare.