Het gemaal: een gebouw met verleden en toekomst

Al jarenlang ligt het gebouw van het oude gemaal Van der Breggen aan de Kanaaldijk verscholen tussen de hoge en oude bomen. Voor hen die niet bekend zijn in het dorp is het een oud pand, waar tegenwoordig niet zoveel meer gebeurt. De gemeente heeft de wens om het gemaal en de omgeving eromheen grondig op te knappen. Het pand heeft dus een toekomst, maar ook een lange geschiedenis.

Door David Zandbergen

Waddinxveen - Het gebied rondom het Coenecoop College zal flink op de schop gaan. De gemeente beschrijft deze plannen in een 'gebiedsvisie.' In deze visie wordt gesproken over de 'cultuurhistorische waarde' van het gemaal dat zoveel mogelijk behouden moet blijven.

Vandaag de dag huist er een motorclub; het gemaal is sinds 1976 niet meer als zodanig in gebruik. Voor die tijd deed het dienst als gemaal om de Zuidplaspolder droog te houden. Bart Wiekart van het Historisch Genootschap Waddinxveen weet er alles van. "Kijk", wijst hij naar een kaart van de regio Waddinxveen uit 1876. "Het gemaal ligt aan een halve ringvaart." Zijn vinger volgt de route van het water. "Die loopt langs de halve polder. Via het zuiden Waddinxveen uit, naar Moordrecht, helemaal door tot aan Nieuwerkerk aan den IJssel. Samen met andere gemalen en molens werd dit hele gebied droog gehouden."

De komst van het Gouwe-aquaduct gooide roet in het eten voor het gemaal aan de Kanaaldijk. "Hierdoor moest de ringvaart daar worden onderbroken", legt Wiekart uit. Daarom moest er een nieuw gemaal komen. Dat is het gemaal Zuidplas bij de Coenecoopbrug dat tegenwoordig 24.000 liter water per minuut weg kan pompen.

Het gebouw aan de Kanaaldijk stamt uit 1934. Daarvoor stond in de buurt van dit gemaal een stoomgemaal, dat in 1876 is gebouwd. Voor die tijd werd de polder droog gehouden met verschillende windmolens die langs het water stonden. Van zowel de windmolens als het oude stoomgemaal is niets meer over.

Dat het 'nieuwe' gemaal dit lot bespaard blijft, vindt Wiekart een goede zaak. "Het gemaal zegt veel over de geschiedenis van Waddinxveen. En weet je, de geschiedenis van Waddinxveen is exemplarisch voor de geschiedenis van heel Zuid-Holland. Wat ook bijzonder is, is dat al deze gemalen uniek zijn. Ook dit gebouwtje is uniek."

In het depot van het historisch genootschap aan de Mauritslaan haalt Wiekart een bijzonder document tevoorschijn. "De blauwdrukken, hoe origineel wil je het hebben." Naast de plattegronden en zijaanzichten is 'Dieselgemaal Van der Breggen' te lezen.

In de jaren 40 is de aandrijving van het gemaal veranderd van diesel naar elektrisch. "De plannen hiervoor waren er in 1940 al", verwijst Wiekart naar een andere blauwdruk voor de verbouwing van het gemaal. "Maar het zou kunnen dat dat pas na de oorlog is gebeurd."

Het gemaal zelf is vernoemd naar Jacobus van der Breggen, een Waddinxvener die onder andere de eerste kaasfabriek van Nederland stichtte, Eerste Kamerlid was en meerdere boerderijen in Waddinxveen bezat.

Voorlopig zal de motorclub nog in het pand blijven zitten. "Mogelijk is er nog veel van het interieur intact. In hoeverre dat zo is weten we niet, want de motorclub is erg op zichzelf." Welke invulling het gemaal in de toekomst zal krijgen, is nog niet bekend. Al heeft Wiekart wel een suggestie: "Het historisch genootschap op deze historische plek, dat zou natuurlijk heel mooi zijn."