Het oudste rijksmonument van Waddinxveen

Waddinxveen - 'Een parel voor Waddinxveen'. Zo omschrijft oud-burgemeester Bert Cremers de remonstrantse kerk aan de Zuidkade in het voorwoord van het boekje '400 jaar remonstrantse broederschap in Waddinxveen' dat enkele weken geleden is gepubliceerd door kerk- en oud-bestuurslid Ruud van den Bosch. De eerste steen van dit markante kerkgebouw werd gelegd op 21 augustus 1835. Het is één van de Rijksmonumenten die Waddinxveen rijk is en wordt vaak gebruikt als trouwlocatie of tentoonstellingsruimte.

Door Nicole Lamers

Op de eigen site van de remonstranten noemen ze zich 'het kleine eigenwijze zusje van de grote protestantse kerk'. De 79-jarige Ruud van den Bosch kijkt een beetje schalks. "Ik mag bijvoorbeeld mijn twijfel uiten over het bestaan van een hel. De eerste vrouw op de kansel was bij de remonstranten in 1920 al een feit en een homoseksuele predikant hadden we al in de jaren 90 van de twintigste eeuw."

Jarenlang was Van den Bosch de vaste redacteur van het kerkblad Bij Blijven. "Daar stonden voorheen vooral stichtelijke verhalen in en die waren wat saai. Ik ben toen stukjes gaan schrijven over dit gebouw, het vorige kerkgebouw en over de dominees etcetera." Een deel van die artikelen is nu gebundeld en vormt het boek van 72 pagina's met de titel '400 jaar remonstrantse broederschap in Waddinxveen'.

In 1663 had Waddinxveen voor het eerst een remonstrantse kerk. Die werd gebouwd achter het huis van Hendrik Smit aan de Dorpstraat. Aangezien het remonstrantse geloof in die tijd niet was toegestaan, moest de kerk niet opvallen en lag die niet aan de weg. Het was een zogenoemde schuilkerk. Van den Bosch: "Dat geldt overigens ook voor de huidige kerk aan de Zuidkade. Die staat ook niet langs de rooilijn en ligt verscholen achter lindebomen. Lange tijd mocht de remonstrantse kerk niet herkenbaar zijn als kerk. Daarom is er ook geen klokkentoren bijvoorbeeld. De ingang was vroeger ook aan de zijkant gelegen. Dat is nog altijd duidelijk aan het metselwerk aan de noordkant van het gebouw aan de Zuidkade te zien."

Ook aan het interieur was te zien dat het een schuilkerk was. Vrouwen en kinderen zaten in het middengedeelte van de kerk en de mannen daaromheen voor het geval andersgelovigen binnen zouden komen en de dienst wilden verstoren.

Rond 1800 raakte het oude kerkgebouw aan de Dorpstraat van de remonstranten ernstig in verval. Het werd uiteindelijk gesloopt. Tot er een nieuwe kerk was, werd er in verschillende gebouwen in Waddinxveen gekerkt. In 1835 besloot men een nieuw kerkgebouw neer te zetten en daarvoor werd een stuk grond aan de Zuidkade gekocht van Cornelis Alblas voor driehonderd gulden. In het boek van Van den Bosch wordt Gielhuis genoemd die de klus aannam om de kerk te bouwen voor 8000 gulden. Met in gedachten de slechte fundering in de oude kerk, werd nu meer aandacht besteed aan de fundering van de huidige kerk die bestaat uit 86 heipalen met elk een lengte van 12 meter (en nog eens 8 heipalen voor de gaanderij). Op de aangebrachte fundeerplaten werd eerst een zogenoemd trasraam van acht tot tien steenlagen gemetseld dat het optrekken van vocht moest voorkomen. Het secreet oftewel het toilet stond buiten, boven de Alpherwetering. Inmiddels zijn er gewone toiletten gemaakt in de kerk. In 1835 werd de kerk verwarmd met een grote kachel met schoorsteenmantel en een naar buiten opgaande schoorsteenpijp. In de zitbanken zijn nog voetsteunen met gaten voor een stoof te vinden al is de kerk inmiddels wel uitgerust met centrale verwarming. De preekstoel en het orgel komen uit een andere kerk. Het zou de oude kerk aan de Dorpstraat kunnen zijn, maar dat heeft Van den Bosch niet met zekerheid kunnen achterhalen. Het orgel, gebouwd door Gabry en In der Mauer uit 1825, zou qua omvang niet helemaal in de kerk hebben gepast en daarom ontbreekt het harpspelende Davidfiguurtje.

De remonstrantse kerk is het oudste rijksmonument van Waddinxveen. In 1987 is het pand grondig gerestaureerd. Eens in de twee weken worden er kerkdiensten gehouden, er zijn immers maar 40 tot 50 kerkleden. Van den Bosch: "Dat was in de tijd dat de kerk gebouwd werd wel anders. Toen zaten er regelmatig 170 mensen op de stoelen." Het markante gebouw met een sobere inrichting wordt ook regelmatig gebruikt als trouwlocatie en als expositieruimte. "Dan hebben we tenminste nog een inkomstenbron", zegt Van den Bosch met een grijns.
Het boek '400 jaar remonstrantse broederschap in Waddinxveen' is voor 12,50 euro te koop via remonstranten.wveen@kpnplanet.nl.